Laatst sprak ik een oud-collega met wie ik regelmatig een verdiepend gesprek heb over wat hem of mij bezighoudt. Door het stellen van vragen komen we tot de kern van de overtuigingen die daaronder liggen. Het vertrekpunt is het vertellen van ons verhaal, werkelijkheid en droom. Dit is een intrinsiek andere benaderingswijze dan alleen het doorvragen over de belemmeringen en beperkingen om dromen te realiseren. Dit is de waarderende benadering. Maar wat kan je ermee?

Mijn gesprekspartner wilde weten of ik iemand kende die deze waarderende benadering als grondhouding in het eigen professionele handelen toepaste. Ik dook ik mijn herinneringen en kwam al heel snel uit op mijn peetoom, ‘oom Frans’. In de tijd dat ik als jong professional voorzichtig de eerste stappen op het HR-carrièrepad zette, was ‘oom Frans’ directeur van BK pannen in Kampen. En BK pannen was rond 1982 bijna ten dode opgeschreven.

Maar hij kreeg het kwakkelende bedrijf, samen met allen die daar werkten, weer aan de praat. Hij had een droom en een visie. Die vertelde hij in heel duidelijke taal, doorspekt met veel humor en deelde deze vooral met zijn medewerkers. Daarna ging hij met hen in gesprek. Met velen had hij zo een persoonlijke band. Op de werkvloer én binnen het management. Gebruikmakend van hun positieve werkervaringen, ideeën en inzichten ontstond zo een sterk gemeenschappelijk doel en draagvlak om dit met z'n allen te realiseren. Het succes alleen toewijzen aan zijn waarderende benadering gaat misschien te ver, maar het effect ervan was ontegenzeggelijk groot.

Deze leerervaring heeft veel impact op mij gehad en heb ik goed in mij opgenomen. Door hem nu weer te delen, ging ik verder terug naar mijn kindertijd. Als kleine jongen ging ik regelmatig bij mijn peetoom en peettante logeren. Ze hadden een lekker groot gezin van 5 kinderen, dus er was altijd wel de nodige reuring.

Regelmatig raakte ik in gesprek met ‘oom Frans’. Hij stelde vragen, altijd vragen. Voor mij geen dagelijkse kost, dat zeker niet, maar ze kwamen gewoon vanuit een oprechte, verbonden interesse. Ik vond dat dus nooit vervelend, maar eerder fijn, deze aandacht zonder veroordeling. En díe heb ik als belangrijkste ‘leermomenten’ van hem meegenomen. En later, met veel vallen en opstaan, heb ik ze voortdurend vanuit mijn eigen persoonlijke overtuiging opgezocht en verder ontwikkeld. Ook in mijn professionele aanpak. Daar ben ik ‘oom Frans’ nog altijd dankbaar voor.

In deze vreemde en gespannen tijd, waar de psychosociale aspecten en gevolgen van de corona pandemie met de dag nadrukkelijker naar voren komen, zie ik de wijze en de toon van communiceren tussen politici, medici, complotaanhangers en andere deelnemers, verharden. Je ziet dit vooral in praatprogramma's waarbij de redactie natuurlijk ook de sensatie voedt om de honger naar hogere kijkcijfers te stillen. Maar waar volgens mij juist nu echt behoefte aan is, zijn aandacht, rust, luisteren, dialoog, reflectie en samenwerking.

Maar veel dialoog is verworden tot oneliners, gelijk willen hebben en gelijk willen krijgen, veroordelen, conclusies op basis van veronderstellingen, gestimuleerd door een stevige dosis testosteron en narcisme. Horen wat je wilt horen voor eigen legitimiteit, negeren, de ander de maat nemen en zo kan ik nog wel even doorgaan. Of heb ik de afgelopen tijd, als relatieve buitenstaander, vanuit mijn waarderende benadering te beperkte observaties gedaan?

Wat ik merk bij cliënten in mijn praktijk en bij andere opdrachtgevers, is dat het op een waarderende wijze vragen stellen, waarbij de ander zijn droom gaat onderzoeken en tot realisatie in eigen regie komt, wél verbindend werkt.

De aanpak van waarderend benaderen valt onder het begrip Appreciative Inquiry. Benaderen gaat uit van sociaal constructionisme. Er is niet één vaststaande werkelijkheid. De werkelijkheid is wat je ziet en beschrijft. De wereld is complex en niet te vangen in 'command-and-control'- principes. Waarderend benaderen of onderzoeken werkt met de kracht van verhalen. Door verhalen te delen van wat goed is gegaan, worden alle partijen betrokken met positieve aandacht. Dat geeft inspiratie voor verandering. Juist door onze houding en taal niet langer te richten op wat er niet is, maar naar wat er wel is en wat goed gaat, vindt al direct een positieve verandering plaats.

Uiteraard was ‘oom Frans’ in zijn tijd niet van de theorie op de hoogte. Hij had zich onbewust een stukje eigen gemaakt. En dat bracht hem al heel veel. Want door zijn ervaringen was hij ervan overtuigd dat een ‘waarderend gesprek’ altijd leidde tot tevredenheid en positief resultaat voor alle partijen. "Vooral met alle partijen onbevangen blijven praten", gaf hij voortdurend aan.

Ik heb het geïntegreerd in mijzelf, maar ook als coach tijdens de gesprekken met cliënten en tijdens de jaarlijkse Inspiratiebijeenkomsten. Wie weet, ontmoeten ook wij elkaar hier eens.